Marianna Orańska
Marianna Orańska - królewna holenderska, żona królewicza pruskiego Albrechta von Hohenzollerna - To jedna z najwybitniejszych postaci kobiecych w XIX w. Urodziła się 9 maja 1810 r. w Berlinie jako córka namiestnika, a od 1815 r. króla Niderlandów Wilhelma I i królewny pruskiej Wilhelminy Fryderyki z domu von Hohenzollern. Związki królewny Marianny ze Śląskim to konsekwencja losów jej rodziców. W wyniku rewolucji belgijskiej znaleźli schronienie w Prusach nabywając dobra poklasztorne w Lubiążu, Henrykowie i Kamieńcu Ząbkowickim. Po śmierci rodziców Marianna otrzymała kamieniecki spadek, a następnie dokonała nowych zakupów. W 1838 r. kupiła klucz stroński i majątek rycerski Strachocin. Znajdowało się tu 8736 ha lasów oraz zespół obiektów przy dworze, wznoszącym się koło drogi do Bolesławowa. W tym samym roku nabyła klucz śnieliński w południowo - zachodniej części Ziemi Kłodzkiej, a zarządzane z Różanki. Objęcie tych dóbr odbyło się w Gniewoszowie z udziałem przedstawicieli czternastu wsi, a powitalne przemówienie wygłosił ksiądz Rauch z Różanki. Działalność Marianny to nie tylko zakupy nowych dóbr, ale również szeroka działalność inwestycyjna, z wykorzystaniem miejscowej siły roboczej. Marianna Orańska po otrzymaniu w spadku dóbr kamienieckich, obejmujących m.in. Kamieniec Ząbkowicki i Bardo, poczyniła duże zakupy na Ziemi Kłodzkiej. Po zapoznaniu się z sytuacją i możliwościami gospodarczymi na wykupionych terenach przystąpiła do energicznych działań inwestycyjnych. Na własny koszt wybudowała drogę z Ząbkowic Śląskich do przełęczy Płoszczyna w Górach Bialskich, która wiodła m.in. przez Kamieniec Ząbkowicki, Złoty Stok, Lądek Zdrój, Stronie Śląskie, Bolesławów i Nową Morawę - łącznie 55,29 km. Wybudowała drogi gospodarcze i dukty. Umożliwiło to rozwój okolicznych wsi, pozwoliło zagospodarować rozległe kompleksy leśne, głównie w Górach Bialskich i Masywie Śnieżnika. Wprowadziła nowe zasadzenia i rozwinęła gospodarkę leśną. W 1843 r. koło Stójkowa wybudowała wysoki piec hutniczy, fryszarkę i szlifiernię, przerabiające rudę z Siennej i Janowej Góry. W 1864 r. założyła w Stroniu Śląskim hutę szkła, która działa do dzisiaj pod nazwą Huta Szkła Kryształowego "Violetta". W pobliżu Stronia Śląskiego założyła kamieniołomy marmuru, które funkcjonują do dzisiaj, a ponadto wybudowała 3 nadleśnictwa i 26 leśniczówek. Przedmiotem szczególnego zainteresowania Marianny stało się Międzygórze, do którego trafiła w 1839 r. Było ono wtedy małą osadą z kilkoma chałupami osadzonymi w lasach. Zachwycona wodospadem Wilczki zaprosiła do odwiedzenia Międzygórza swojego ojca - króla Wilhelma, z którym 20 lipca 1840 r. dostała się na szczyt Śnieżnika. Aby polepszyć warunki funkcjonowania gospodarstwa pasterskiego na Hali pod Śnieżnikiem wybudowała do niej drogę. W 1871 r., z uwagi na coraz większy ruch turystów zbudowała tzw. "Szwajcarkę", która obecnie stanowi główną część schroniska "Na Śnieżniku". Jeszcze w 1858 r. kupiła wolne sołectwo w Międzygórzu. Nowy dom sołtysa wybudowała w latach czterdziestych XIX wieku, gdzie w latach 1869 - 1870 stanęła gospoda "Pod dobrą datą". W Kamieńcu Ząbkowickim w roku 1836 rozpoczęto budowę pałacu. Na potrzeby budowy pałacu założyła w Krzyżniku kamieniołomy marmuru, gdzie do dziś jest on wydobywany, a w zależności od ocienia skały nazywany Białą, Różową i Zieloną Marianną. Tymczasem małżeństwo z Albrechtem von Hohenzollernem w marcu 1849 roku zakończyło się rozwodem. Król Fryderyk Wilhelm IV zakazał Mariannie pobytu w Prusach dłuższego niż 24 godziny, z obowiązkiem meldowania się na policji przy wjeździe i wyjeździe. Kupiła wtedy nieduży majątek w Białej Wodzie (Bila Voda) i stąd doglądała budowy pałacu. W Białej Wodzie wybudowała szkołę otwartą w 1873 r. Przy drodze ze Złotego Stoku do Jawornika wybudowała przytułek dla starców i chorych. Wsparła finansowo budowę kościoła ewangelickiego w Jeseniku przy ul. Bezručova 41. Wzięła udział w uroczystościach położenia kamienia węgielnego pod świątynię. Chciała przyjechać na jej poświęcenie, ale na początku 1883 r. czuła się już bardzo źle i wkrótce zmarła. Pamiątką po niej jest chrzcielnica, wykonana z podarowanego przez nią marmuru strońskiego tzw. "Białej Marianny". Marianna była osobą z wielkim smakiem artystycznym i dużym zmysłem organizacyjnym i gospodarczym . Jako ewangeliczce wpojono jej etos pracy. Mimo swego pochodzenia była osobą niezwykle prawą (co nie było regułą w tych czasach), skorą do pomocy potrzebującym. A jednak nie było to przeszkodą w osiąganiu przez nią coraz większego bogactwa i rozwoju posiadanych majątków. W naszym regionie od jej imienia pochodzą nazwy: Droga Marianny, Marianówka, Źródło Marianny, Biała Marianna (Różowa i Zielona). To tylko część historii życia niezwykłej kobiety - mądrej, gospodarnej, życzliwie nastawionej do otoczenia, opiekunki biednych i chorych, kobiety, której motto życiowe stanowiły słowa: "nie przyszłam (na świat), by żyć dzięki ludziom, ale by ludzie żyli dzięki mnie".Opracowano na podstawie książki Krzysztofa R. Mazurskiego "Miłość i dramaty królewny Marianny"
